Son illər uşaqların əsas oyuncağı və əyləncəsi mobil telefonlardır. Lap erkən yaşlarından uşaqlar telefona can atır, öz idraki maraqlarını təmin etmək üçün saatlarla əyləncəli oyunlar oynayırlar. Bəzən valideynlər öz uşaqlarına vaxt və diqqət ayıra bilmirlər, nəzarətsiz qalan uşaq da saatlarla telefonla vaxt keçirir.
Lakin bu “oyuncağın” ziyanı xeyrindən daha çoxdur. Uşağın mobil telefonla oynamasının bir neçə potensial ziyanı var. Bu, uşağın fiziki və zehni inkişafına mənfi təsir göstərə bilər. Aşağıda bu “əyləncə”nin bəzi əsas zərərlərini təqdim edirik:
- Fiziki sağlamlıq problemləri; göz yorğunluğu və bulanıq görmə, baş ağrıları, yuxu pozulması, bədən duruşu problemləri və s.
- Zehni və psixoloji təsirlər; diqqət dağınıqlığı, asılılıq riski, davranış problemləri:
- Sosial izolyasiya; uzun müddət mobil telefonla oyun oynayan uşaqlar daha az sosial fəaliyyətə qatılırlar, dostları ilə vaxt keçirməzlər və tək başına vaxt keçirməkdən zövq alırlar. Bu da onların sosial bacarıqlarını inkişaf etdirməməsinə və izolasiya olmasına səbəb ola bilər.
- Təhsil və intellektual inkişafın zəifləməsi; mobil oyunlar, xüsusilə sadə və təhsil xarakteri daşımayan oyunlar uşaqların zehni inkişafını ləngidə bilər. Uşaqların məntiqi düşünmə və problem həll etmə bacarıqları məhdudlaşa bilər.
- Duygusal təsirlər; uşaqlar, xüsusilə mobil oyunlarda uğur qazana bilmədikdə və ya oyunlarda uduzduqda, stress və ya narazılıq hissi yaşaya bilərlər. Bu, uşaqların özünə güvənini azalda bilər.
Uşaqların mobil telefonla oyun oynama müddətini düzgün şəkildə tənzimləmək və balanslı bir yanaşma tətbiq etmək, onların sağlam inkişafı üçün əhəmiyyətlidir.
Uşaqları mobil telefonda oyun oynamaqdan çəkindirmək üçün bir neçə üsul istifadə edə bilərsiniz:
- Telefona zaman məhdudiyyətləri qoyun; uşağa hər gün müəyyən bir vaxt təyin edin ki, yalnız bu vaxt ərzində telefonla oyun oynaya bilsin. Bu, uşağın balanslı bir şəkildə mobil oyunları ilə məşğul olmasına kömək edəcək.
- Alternativ fəallıqlar təklif edin; telefon oyunlarına alternativ olaraq uşağa daha maraqlı və faydalı fəaliyyətlər təklif edin, məsələn, oxumaq, rəsm çəkmək, idmanla məşğul olmaq və ya əyləncəli təhsil oyunları oynamaq.
- Ailə ilə vaxt keçirmək; uşağa ailə üzvləri ilə vaxt keçirmək və birgə əylənmək üçün müxtəlif fəaliyyətlər təklif edin. Uşaqlar sosial və əyləncəli fəaliyyətləri daha çox sevirlər və beləliklə telefon oyunları daha az maraqlı ola bilər.
- Telefonu birmənalı şəkildə istifadə edin; telefonu yalnız müəyyən bir məqsəd üçün istifadə etməsini şərtləndirin, məsələn, məktəb işlərini yerinə yetirmək və ya məlumat axtarmaq. Beləliklə, oyun vaxtı məhdudlaşır.
- Telefonu gözlənilməz yerlərdə yerləşdirmək; uşağın telefonu istifadəsiz vaxtlarda uzaqda və ya digər otaqda saxlayın ki, onun diqqəti başqa fəaliyyətlərə yönəlsin.
- Mükafatlandırma sistemi qurun; uşağa müəyyən fəaliyyətləri tamamladıqdan sonra, məsələn, dərsləri bitirdikdən sonra oyun oynamağa icazə verə bilərsiniz. Bu, ona məsuliyyət hissi qazandıracaq və oyun saatlarını məhdudlaşdırmağa kömək edəcək.
- Telefon oyunlarının təsirini aydın izah edin; uşağa telefon oyunlarının çox oynanmasının fiziki və zehni sağlamlığa necə təsir etdiyini izah edin. Məsələn, göz yorğunluğu, diqqət dağılması və ya yuxusuzluq kimi problemlərdən danışın.
- Əyləncəli əlavə fəaliyyətlər təklif edin; uşağa video oyunları ilə paralel olaraq əyləncəli və təhsilə yönəlik başqa alternativlər təqdim edin, məsələn, yeni hobbilər tapma, təbii fəallıqlar və ya sərbəst yaradıcılıq fəaliyyətləri.
Bu üsullar uşağın telefon oyunlarına olan marağını azaldıb, daha balanslı bir həyat tərzi formalaşdırmasına kömək edə bilər.
İlham ƏHMƏDOV
