Təsəvvür edin ki, iki min il əvvəl hazırlanmış, lakin 20-ci əsrdə yenidən kəşf edilən bir mexanizm var. Bu, nə saat, nə də bəzək əşyasıdır. Bu, qədim yunanların yaratdığı astronomik hesablama maşını – yəni, dünyanın ilk analoq kompüteridir.
Sübhan Cəbrayılov adna”Salyan Peşə liseyinin Sistem və Şəbəkə Xidməti Üzrə Texnik” ixtisasının tələbəsi Ruslan Məmmədov ELAZ.İNFO-ilə araşdırmalarını bölüşüb:
- 1901-ci ildə yunan süngər dalğıcları Egey dənizində, Kiçik Antikitera adası yaxınlığındakı Roma gəmisinin qalıqlarını taparkən bu sirli obyekti aşkarladılar.
- Tapılan mexanizm dəniz suyunun təsiri ilə korroziyaya uğramış, bir neçə hissəyə ayrılmış və daşlaşmış bir kütləyə bənzəyirdi.
- Alimlər uzun müddət onu naviqasiya üçün istifadə edilən sadə bir cihaz hesab etdilər. Lakin 1950-ci illərdən sonra rentgen və Qamma şüaları vasitəsilə aparılan tədqiqatlar həqiqəti üzə çıxardı.
- Mexanizm üzərində aparılan yüzillik tədqiqatlar sübut etdi ki, bu, Qədim Yunanıstanın Hellenistik dövründə, təxminən E.ə. 150-100-cü illər arasında hazırlanmışdır. Onun funksiyaları isə fantastikdir.
- mexanizm 30-dan çox tunc dişlidən (çarxdan) ibarət mürəkkəb sistemə malikdir.
- Göy Cisimlərinin Təsviri: Onun əsas funksiyası Yerin Günəş ətrafında və Ayın Yer ətrafındakı hərəkətlərini dəqiq hesablamaq və proqnozlaşdırmaq idi.
- Planetlərin Proqnozu: O, həmçinin dövrünün məlum olan 5 planetinin (Merkuri, Venera, Mars, Yupiter, Saturn) səmada tutduğu mövqeləri göstərə bilirdi.
- Təqvim və Eklipslər: Mexanizm Olimpiya Oyunları da daxil olmaqla, müxtəlif yunan təqvimlərini izləyir və ən əsası, Günəş və Ay tutulmalarını (eklipsləri) illər əvvəldən proqnozlaşdıra bilirdi.
- Antikitera Mexanizminin ən böyük sirri onun tarixi kontekstidir.
- Mexanizmin içərisində istifadə olunan dişlilərin mürəkkəbliyi və kiçikliyi (bəzi çarxların dişlərinin qalınlığı 1 mm-dən azdır) o qədər yüksək dəqiqlik tələb edirdi ki, bu cür sənətkarlıq Avropada yalnız Orta Əsrlərin sonlarında (Saatların ixtirası ilə) yenidən ortaya çıxmışdır.
- Mexanizmin itirilməsindən sonra, onun yaratdığı texnologiya təxminən 1000 ildən artıq bir müddətə itmiş hesab olunur. Bu, bəşər tarixində yüksək texnoloji biliklərin necə itib-batdığını və sonradan təkrar kəşf edildiyini göstərən ən dramatik sübutlardan biridir.
- Antikitera Mexanizmi sadəcə bir artefakt deyil, Qədim Yunan elminin nə qədər inkişaf etmiş olduğunu göstərən bir dərsdir. O, bizə “elmi fantastika” kimi görünən texnoloji kəşflərin əslində min illər əvvəl yaşamış dahi ağılların yadigarı olduğunu xatırladır.
İlahə BAYINDIR
