ELAZ.İNFO, BAKI, 19.05.2025.
ELAZ.İNFO xəbər verir ki, stress, həyatın təzyiqlərinə təbii bir reaksiya olaraq bədənə və psixoloji sağlamlığa təsir göstərə bilər. Bu məqalədə stressin əlamətləri, səbəbləri və idarə olunması üsullarına toxunmuşuq.
Stress, bədənin həyatdakı təzyiqlərə, dəyişikliklərə və ya çətinliklərə qarşı verdiyi təbii reaksiya olaraq tanınır. Bu reaksiya, ürək döyüntüsünün sürətlənməsi, nəfəs almanın dəyişməsi və hormonal reaksiyalarla özünü göstərə bilər. Stress müəyyən şəraitlərdə bizim daha yaxşı performans göstərməyimizə və məqsədlərimizə çatmağımıza kömək edə bilər. Lakin, uzunmüddətli və ya ağır stress, bədənə və zehniyyətə ciddi zərərlər verə bilər.
Stressin gündəlik həyatın bir hissəsi olduğunu demək olar, lakin düzgün idarə edilməsi fiziki və psixoloji zərərlərin qarşısını alar.
Stress, həyatın ayrılmaz bir parçasıdır və hər bir insan həyatında bu hissi yaşayır. Lakin stress uzun müddət davam etdikdə və ya çox güclü olduqda, ürək xəstəlikləri, yuxusuzluq, narahatlıq və depressiya kimi ciddi problemlərə yol aça bilər. Buna görə də, stressin idarə edilməsi və onu azaltma üsullarını öyrənmək olduqca vacibdir. Stressin idarə olunması üçün texnikaların tətbiqi ilə bu mənfi təsirlərdən qaçınılaraq həyat keyfiyyəti artırıla bilər.
Stress nədir?
Stress, bədənin təzyiqlərə, dəyişikliklərə və ya ətraf mühitin çətinliklərinə qarşı verdiyi təbii və fizioloji bir reaksiya olaraq xarakterizə olunur. Bu reaksiya ürək döyüntüsünün sürətlənməsi, nəfəs almanın artması, adrenalinin və kortizol kimi hormonların ifrazı və bədəndəki digər dəyişikliklərlə özünü göstərə bilər. Stress, bir müdafiə sistemi olaraq, fərdin çətin vəziyyətlərə cavab verməsinə və özünü qorumasına kömək edir. Bu vəziyyət xüsusən, diqqət və ya daha çox fiziki fəaliyyət tələb edən anlarda faydalı ola bilər.
Pozitiv stress (eustress) və neqativ stress (distress) arasındakı fərqi araşdırmaq
Stress, iki fərqli şəkildə təsir göstərə bilər: pozitiv stress (eustress) və neqativ stress (distress).
- Pozitiv stress (eustress): Bu tip stress adətən çətin və həyəcanverici vəziyyətlərdə yaranır, fərdi işlərini daha yaxşı görməyə və məqsədlərinə çatmağa yönləndirir. Pozitiv stress, motivasiya, enerji artışı və daha yaxşı performans əldə etməyə kömək edə bilər. Məsələn, iş yerində vacib bir layihə üzərində işləmək və ya əhəmiyyətli bir tədbirə hazırlaşmaq, şəxsin ən yaxşı performansını nümayiş etdirməyə kömək edən pozitiv stressə nümunə ola bilər.
- Neqativ stress (distress): Bu tip stress, təzyiqlər və çətinliklər fərdin dözüm həddini aşdıqda meydana gəlir və narahatlıq, qorxu, inamsızlıq və ya depressiyaya səbəb olur. Neqativ stress, davamlı olaraq bədənə və zehniyyətə mənfi təsir göstərir və yuxu pozğunluqları, həzm problemləri, yüksək qan təzyiqi, narahatlıq və depressiya kimi fiziki və psixoloji problemlərə yol aça bilər.
Stressin əlamətləri
| Növ əlamətlər | Fiziki əlamətlər | Psixoloji əlamətlər | Davranış əlamətləri |
| Açıqlama | Stressə qarşı bədənin fiziki reaksiyaları | Stressdən qaynaqlanan psixoloji və emosional təsirlər | Gündəlik davranışlarda və vərdişlərdə stressin təsiri ilə baş verən dəyişikliklər |
| Əlamətlər | Ürək döyüntüsünün sürətlənməsi, baş ağrıları, həzm problemləri, çox tərləmə, əzələ ağrıları | Narahatlıq, depressiya, yuxusuzluq, əsəbilik, zəif konsentrasiya | İştah dəyişiklikləri, obsesiv davranışlar, az hərəkət etmək və ya həddindən artıq aktivlik |
Fiziki əlamətlər
Stressin bədən üzərində əhəmiyyətli fiziki təsirləri ola bilər. Bu əlamətlərə ürək döyüntüsünün sürətlənməsi, tez-tez baş ağrıları, həzm problemləri (məsələn, qarın ağrıları və ya həzm çətinlikləri), çox tərləmə və əzələ ağrıları və ya əzələ spazmları daxildir. Bu əlamətlər, bədəndəki stres hormonları (adrenalin və kortizol) ifraz olunduğu zaman meydana gəlir. Bu hormonlar bədənin təzyiqlə mübarizə aparması üçün siqnal göndərir, lakin bu hormonların uzun müddət yüksək səviyyədə qalması bədəndə fiziki problemlərə səbəb ola bilər.
Psixoloji əlamətlər
Stress yalnız fiziki deyil, eyni zamanda psixoloji sahədə də təsir göstərir. Stressin psixoloji əlamətləri arasında narahatlıq, depressiya, yuxusuzluq, əsəbilik və zəif konsentrasiya yer alır. Stress altında olan insanlar, davamlı olaraq narahatlıq və qorxu hissi keçirə bilərlər və mənfi düşüncələri idarə etməkdə çətinlik çəkərlər. Bu vəziyyət, insanın həyat keyfiyyətinə mənfi təsir edə bilər və gündəlik fəaliyyətlərdə azalmağa səbəb ola bilər.
Davranış əlamətləri
Stress həm də insanın davranışlarına təsir edə bilər. Bu əlamətlərə iştahın dəyişməsi (məsələn, həddindən artıq yemək və ya iştahın itməsi), obsesiv davranışlar (məsələn, davamlı əllərin yuyulması), az hərəkət etmək (gündəlik fəaliyyətlərə marağın itməsi) və ya həddindən artıq fəaliyyət (məsələn, davamlı olaraq işlərə çətinliklərlə yanaşmaq və ya təzyiq hissi ilə işləri sürətləndirmək) daxildir. Bu davranışlar, birbaşa olaraq insanın sağlamlığına zərər verə bilər və həyatın normal axışını poza bilər.
Materialı hazırladı:
İlahə BAYINDIR
