Çin Xalq Respublikası irimiqyaslı texnologiyaların oğurluğu ilə məşğuldur və onlar Rusiya silah sistemlərini təkrarlayır. Bundan başqa, Pekin Rusiya tədarükçüləri ilə lisenziya müqavilələrinin şərtlərini sistematik şəkildə pozur.
ELAZ.İNFO xəbər verir ki, ChinaPower analitiklərinin fikrincə, Çin fəal şəkildə Rusiya silahlarını kopyalayır və intellektual mülkiyyət və texnologiyalarını kütləvi şəkildə oğurlayır. Bu, son illərdə Çinə Rusiya silah axınının əhəmiyyətli dərəcədə azalmasına səbəb olub. 2009-2023-cü illər arasında Çinin silah idxalı əvvəlki 15 illə müqayisədə 40 faiz azalıb və Rusiyanın Çinin silah idxalında payı 85 faizdən 68 faizə düşüb.
Mərkəz bildirir ki, son 20 ildə Çin tərəfindən Rusiyanın müdafiə müəssisələrinə, xüsusən də aerokosmik texnologiyalar sahəsində ən azı 21 casusluq və kiberhücum faktı qeydə alınıb. 2004-cü ildə aviasiya və peyk inkişafı ilə bağlı məxfi məlumatları Çinə ötürən yeddi rusiyalının mühakimə olunması ilə nəticələnən üç məhkəmə işi olub. O vaxtdan bəri vəziyyət dəyişməyib. 2021 və 2023-cü illər arasında həssas aerokosmik və lazer texnologiyası məlumatlarının sızması ilə bağlı daha dörd insident sənədləşdirilib.
Təhlilçilər qeyd edirlər ki, casusluq məsələnin yalnız bir hissəsidir. Çin texnologiyaları öz istifadəsi üçün köçürmək və uyğunlaşdırmaqla Rusiya təchizatçıları ilə lisenziya müqavilələrini sistematik şəkildə pozub. Məsələn, Çinin J-11 döyüş təyyarəsi Rusiyanın Su-27-dən kopyalanıb və HQ-9 yer-hava raket sistemi S-300-ə çox bənzəyir. 2019-cu ildə Rusiyanın “Rostec” dövlət korporasiyası 17 il ərzində onun məhsullarının qanunsuz surətinin çıxarılması ilə bağlı 500 faktın qeydə alındığını rəsmən bəyan edib. Nadir bir ictimai şərhdə şirkət birbaşa Çini Sukhoi təyyarələrini, reaktiv mühərrikləri, daşıyıcıya əsaslanan qırıcıları, hava hücumundan müdafiə sistemlərini, portativ yer-hava raketlərini və Pantsir hava hücumundan müdafiə sisteminin analoqlarını klonlaşdırmaqda günahlandırdı.
Rusiya texnologiyasını kopyaladıqdan sonra Çin alışlarını əhəmiyyətli dərəcədə azaldıb və müstəqil şəkildə müxtəlif növ müasir silahlar istehsal etməyə başladı – döyüş təyyarələrindən döyüş gəmilərinə qədər. Buna baxmayaraq, reaktiv mühərriklərin kritik əhəmiyyətli sahəsində Rusiyadan asılılıq qalmaqdadır. 2017-ci ildən 2023-cü ilə qədər Çinin silah idxalının ümumi dəyərinin yarısından çoxu reaktiv mühərriklərdən ibarət olub və onların əksəriyyəti Rusiya tərəfindən təmin edilib.
İslam MAHMUDOV
